Je moet als docent een kast zijn met vele laadjes
Joost de Bie is, naast actief kunstbeoefenaar, ook docent zowel aan de Gooise Academie als de Wackers Academie in Amsterdam.
Joost werkt in verschillende disciplines; behalve schilderen ook tekenen, aquarel en inkt.
Op de Gooise Academie geeft Joost de cursus Tekentechnieken: ambachtelijk tekenen (woensdag van 19.30 u tot 22.30 uur) en Ambachtelijk schilderen: olieverftechniek (dinsdag 9.30- 12.30 uur).
We spreken elkaar over kunst, lesgeven en ambacht.
Joost ontmoet ik in een gezellig Amsterdams restaurantje, vers van zijn tuin, en na een les aan kinderen. Hij zit er ontspannen bij en vertelt weloverwogen, vanuit ervaring.
Hoe is het om les te geven op de Gooise Academie (GA)?
“Ik vind het heel fijn, zowel bij de GA als ook bij de Wackers Academie, dat mensen de keuze maken om zich te blijven ontwikkelen, daar geld en tijd in steken, en bereid zijn zich te concentreren.”
Wat leer je als je bij jou op cursus komt?
“In mijn cursus leer ik je te kijken. We hebben vaak afgeleerd ons oog als camera te gebruiken. We hebben geleerd alles in een hokje te zetten, dat geldt ook voor vormen. We categoriseren. Dat gaat heel snel. Als je bijvoorbeeld dènkt dat een tafel vierkant is, moet hij het ook worden. Je kijkt naar een symbool in plaats van naar wat je ziet. In mijn lessen help ik je dat af te leren.
Als je weer kan zien wat er is, geeft dat een enorme rijkdom. En het is mooi om dat bij mensen te zien gebeuren.”
Hoe gaat het leerproces in zijn werk bij jouw lessen?
“Wat ik heel erg doe, is cursisten leren kijken en tekenen, met aandacht voor detail. Als je dat goed doet dan vergt dat een concentratie waardoor je vanzelf voorbij de kenbegrippen komt.
Kenbegrippen?
“Er is iets wat buiten het denken is, iets dat ruimer is dan het dagelijks denken, een zone waarin je ontvankelijk bent voor wat je ziet en waarin je de controle kan loslaten”
Een beetje peinzend: “Ik zie bijna bij elke cursist dat ze bang zijn om fouten te maken. Bij kinderen is dat vaak nog niet beschadigd.” Na enige aarzeling: “al zie ik ook bij kinderen die ik lesgeef vaak dat ze al perfectionist zijn. Die angst wil ik wegnemen”
Hoe is dat in je eigen vorming geweest?
“Ik ben opgeleid op de Rietveld Academie, daar leer je jezelf te ontwikkelen, vrij te zijn. Je leert de vrijheid te nemen om alle kanten op te gaan, en dat is mooi.
Tegelijkertijd was conceptueel denken in mijn studietijd op zijn hoogtepunt. Dat sprak me niet zo aan.
Ik wilde iets maken met kunde en aandacht. Een werkje van niks met heel veel lovende tekst er bij, dat vind ik niet de kant die kunst op moet gaan. Ik ben terug gegaan naar klassiek schilderen. Inmiddels ben ik een samenwerking aan gegaan met een kunstenaar die ook terug wil naar de kunst, Back to Art. We willen iets wil maken dat verder gaat dan een kunstuiting met veel gepraat er omheen….
We noemen ons; zijlstra x de Bie.
Wat wij doen past niet in de tijdgeest wellicht, maar er zit zoveel schoonheid in.
Kan je kunst maken zonder het ambacht te beheersen?
“Vrijheid ontstaat uit beheersing. Mensen die zeggen "ik ben al vrij", zonder dat ze iets kunnen, dat klopt niet helemaal. Dat betekent niet dat ze soms niet iets prachtigs kunnen maken, iets wat gewoon ontstaan is, maar als je meer wil, dan heb je ambachtelijke kennis nodig.
Men maakt vaak de denkfout dat je vrijheid verliest door een ambacht te leren. Dat klopt ook niet. Denk aan het proces van een boek waarvan je een plan en een structuur hebt, maar dat desondanks zichzelf schrijft. Daar komt veel uit. Je beperkt je in de vorm en daardoor word je vrijer.
Hoe is de cursus ambachtelijk tekenen opgebouwd?
De cursus van 14 lessen is uitgebreid naar een jaar van 30 lessen. In een jaar heb ik meer gelegenheid je met het geleerde te laten oefenen.
Het doel van de cursussen is: leren kijken en tekenen vanuit verschillende invalshoeken.
Ik laat zien hoe je weer vrij kan worden. Ik kan je in een half jaar leren om te zien wat zich voordoet.
Ik geef cursisten, ook veel zelfvertrouwen. Soms pikken mensen dat heel erg op, en gebruiken ze dat ook buiten het schilderen.
Mensen die de cursus al gedaan hebben zijn trouwens ook zeer welkom.
Voor hen geeft het de kans om meer aandacht te hebben voor het detail. Heel veel mensen willen losser gaan schilderen, naar de heersende mode, maar de kwaliteit zit altijd in het detail. Je moet eerst opgeleid worden en dan kan je andere dingen gaan onderzoeken. Kunst is pas interessant als het een onderzoek is.
In jouw werk komt je aandacht voor kwetsbaarheid sterk naar voren. Bij verschillende onderwerpen, een portret, maar vooral ook in de natuur onderwerpen, bloemen bijvoorbeeld.
“Ja, de bloemenwerken drukken kwetsbaarheid en zachtheid uit. Dat gaat vanzelf. Veel mensen willen kwetsbaarheid uit de weg gaan. Dat hangt weer samen met geen fouten willen maken: de ander mag niet zien dat ik fouten maak.
Schoonheid ontstaat bij de gratie van kwetsbaarheid.
Veel mensen vinden het moeilijk om teder te zijn, maar we hebben het allemaal nodig. Als je de pijn ervan niet wilt dan sluit je je af voor de liefde.”
Je vertelt dat jouw stijl van lesgeven sturend is, je leert technieken aan. Krijg je daar feedback op?
“Wat cursisten vaak zeggen is: ik heb veel geleerd en het was erg leuk.“
Ze hebben natuurlijk ook een leuke docent aan jou!?
“Precies. Al is het heel on -Nederlands om dat hardop te zeggen”
“Ik werk zowel klassikaal als ook individueel; je moet als docent een kast zijn met vele laadjes. Soms moet je dingen op een andere manier zeggen om het binnen te laten komen.
Je leert van je successen. Als je een fout ziet of herkent is dat ook een succes. De fouten die je niet kan corrigeren zijn de erge, maar fouten die je kan corrigeren zijn een succes, omdat je leert door te gaan.
Je moet geloven in de complimenten die je krijgt. Je krijgt ze niet voor niks.
Wat ik eigenlijk wil overdragen is het op kunnen brengen om geconcentreerd te zijn. Dat geeft ruimte in je denkwereld. En dat is heerlijk. In wezen kan iedereen tekenen, maar je moet het natuurlijk wel willen meemaken.”
Interview van Agnes Bruintjes met Joost de Bie, juli 2024