De Kunst van het Kijken en Creëren

Interview met Eduart Baçe

Eduart Baçe, geboren in Albanië, studeerde beeldhouwen aan de Kunstacademie van Tirana. In 1994 kwam hij toevallig naar Nederland, waar de vrijheid hem inspireerde om te blijven en zijn artistieke carrière voort te zetten. Naast zijn vrije werk maakt hij muurschilderingen, beeldhouwwerken en portretten in opdracht. Zijn werk is tentoongesteld in verschillende landen, waaronder Albanië, Griekenland, Turkije, België en Nederland, met recente exposities in Singer Laren in november 2022 en juni 2024.

Sinds 2019 is Eduart een vaste kracht aan de Gooise Academie in Laren, waar hij zijn passie voor portretschilderen deelt met zijn studenten. Hij geeft cursussen zoals Portretschilderen verveelt nooit (dinsdag 13:30-16:30 uur), Portretschilderen blijft boeiend (dinsdag 9.30- 12.30 uur) en Postimpressionistisch schilderen (woensdag 9.30-12.30 uur).

Tijdens een zomerse ontmoeting in zijn atelier in Doorn – een idyllische plek midden in het bos die perfect lijkt te passen bij zijn schilderijen en beeldhouwwerken – spreek ik Eduart over zijn werk, lesgeven, kunst en de verhalen die zijn kunst inspireren.

Wat maakt lesgeven inspirerend en bijzonder voor jou?
" Lesgeven inspireert me omdat het een interessante omschakeling is tussen twee werelden: als docent richt je je op de ander, terwijl je als kunstenaar vooral bezig bent met jezelf. Deze dynamiek houdt me scherp en biedt de uitdaging om kennis op een duidelijke manier over te brengen aan elke cursist. Het grootste plezier haal ik uiteindelijk uit het zien van de groei en ontwikkeling van mijn cursisten naar een hoger niveau."

Hoe geef je les?
"In mijn lessen staat tekenen en schilderen naar waarneming centraal, met de nadruk op de manier van kijken. Ik begin altijd met een klassikale uitleg, gevolgd door een demonstratie waarin ik meteen laat zien wat ik heb uitgelegd. Daarna volg ik elke cursist individueel en begeleid ik hen op hun eigen niveau en in hun eigen tempo."

Hoe ziet een les eruit en wat leren cursisten in jouw cursus?
"De lessen zijn gebaseerd op klassieke regels en principes, omdat dat de beste basis is om technisch verder te groeien als kunstenaar. Om iets moois te maken, moet je eerst de basis goed beheersen. Ik heb hiervoor een methode ontwikkeld, het 'Trappenmodel', waarin ik de volgorde van de leerstappen uitleg. Deze methode en nog veel meer heb ik beschreven in het boekje 'De kunst van het kijken'.

Cursisten leren wat compositie is en waarom die zo belangrijk is. Ze ontdekken hoe je begint met tekenen en hoe je de essentie van het model op papier vertaalt. Ook de kunst van het weglaten komt aan bod: hoe en wanneer je die toepast, en vooral waarom dat zo belangrijk is."

Wat staat centraal in je eigen werk?
"De mensen en hun karakters vormen het hart van mijn werk. Mijn doel is om door te dringen tot de kern van de geportretteerde en dat vast te leggen in mijn kunst. Het draait allemaal om de essentie, om dat wat de persoon werkelijk uniek maakt."

Kan je iets vertellen over je tekenproces?
"Bij elk kunstwerk dat ik maak, begin ik met een tekening – meestal zelfs met meerdere. Voor mij is tekenen een vorm van onderzoek, de basis voor alles wat ik doe. Het helpt me om de compositie te ontdekken waarmee ik verder wil werken. Tekenen is, in feite, de juiste manier van kijken. Ons grootste probleem is dat we denken alles al te weten. Ik zag ooit een documentaire waarin werd gezegd dat we maar voor 5% met onze ogen kijken; de rest vullen we in met ons hoofd. Daarom zeg ik altijd tegen mijn cursisten: schakel die hersenen uit en focus je op wat je werkelijk ziet, niet op wat je denkt te zien."

Hoe beïnvloedt de materiaalkeuze je werk?
"De keuze van het materiaal hangt nauw samen met het onderwerp dat ik wil vastleggen. Dankzij mijn ervaring en kennis van materialen kan ik direct bepalen welk materiaal de juiste sfeer oproept. Maar uiteindelijk speelt gevoel ook een grote rol. Zelf werk ik het liefst met olieverf, een pure combinatie van olie en poeder, omdat dit materiaal me de meeste vrijheid geeft om diepte en nuances te creëren."

Wat maakt een tekening of schilderij volgens jou interessant?
"Een tekening hoeft niet volledig af te zijn. Het gaat vaak om de kunst van het weglaten. Suggestieve lijnen die mysterie oproepen, lijnen die elkaar net wel of net niet raken – dat maakt een werk interessant. Een goede tekening biedt de kijker de ruimte om zijn of haar eigen verhaal erbij te maken. Het is juist die openheid, dat de kijker zelf het werk afmaakt, wat een tekening of schilderij echt boeiend maakt."

Je werk werd sterk beïnvloed door je ervaringen als tolk voor vluchtelingen uit Kosovo. Hoe heeft dat je kunst beïnvloed?
"Die tijd was bijzonder inspirerend. Ik ontmoette zoveel mensen met intense, diepgaande verhalen. Deze ervaringen heb ik verwerkt in portretten die later werden tentoongesteld bij de Albanese Ambassade in Den Haag en tijdens 'Eastern Neighbours' in Utrecht. Die portretten weerspiegelen niet alleen de gezichten van deze mensen, maar ook de verhalen die ze met zich meedragen."

Je staat vooral bekend als schilder en tekenaar, maar beeldhouwen lijkt ook een belangrijke rol in je werk te spelen. Kunt je daar meer over vertellen?
"Beeldhouwen is inderdaad mijn verborgen liefde. Het zit diep in mij, ongeacht wat ik doe, ben ik altijd op zoek naar vorm en diepte. Dit zoeken naar vorm, naar de essentie van een object of een persoon, gebruik ik ook wanneer ik schilder of teken. Beeldhouwen is niet alleen een techniek voor mij, het is een manier van denken en voelen."

Hoe zou je kunst omschrijven?
"Kunst moet je raken. Als het je niet raakt, is het waarschijnlijk niet voor jou bedoeld. Voor mij zijn de drie S’en essentieel: Simpel, Spontaan, en Spannend. Dat zijn de elementen die ervoor zorgen dat ik geïnteresseerd raak en dieper ga kijken naar een kunstwerk."

Heeft u nog een laatste advies voor beginnende kunstenaars?
Zorg dat je eerst de techniek van tekenen en schilderen leert beheersen. "Schakel je hersenen uit wanneer je kijkt en creëert. Focus op wat je werkelijk ziet en laat je leiden door eenvoud, spontaniteit en spanning. Dat is de kern van mijn manier van werken. Ik denk dat je op die manier dicht bij jezelf blijft. Dat maakt je werk authentiek."